کد مطلب:90271 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:257
صواب، در اصطلاح، هر امر ثابت و مسلمی را كه انكار آن غیر ممكن باشد، نامند و فرق بین صواب، صدق و حق آن است كه: صواب امر ثابتی كه انكار آن ناممكن است، صدق آن چیزی را كه ماهیت آن در ذهن، مطابق باشد با ماهیت آن در خارج و حق آنچه كه ماهیتش در خارج از ذهن با ماهیت آن در ذهن برابر است می باشد. «الصواب یقال علی وجهین، احدهما: باعتبار الشی ء فی نفسه، فیقال: هذا صواب اذا كان فی نفسه محمودا و مرضیا، بحسب مقتضی العقل و الشرع نحو قولك: تحری العدل صواب و الكرم صواب و الثانی یقال: باعتبار القاصد اذا ادرك المقصود، بحسب [صفحه 79] ما یقصده فیقال: اصاب كذا ای وجد ما طلب.»: صواب به دو وجه گفته می شود: یكی در آنجایی كه ذاتا محمود و مرضی عقل و شرع باشد، مانند اینكه بگویی عدل خواهی صواب و كرم صواب است و دیگری به اعتبار قاصد و خواهان چیزی است، اگر مقصود خود را بیابد. با توجه به مصادیق واژه ی منطق و صواب و جمع بندی مفاهیم این دو، این نكته به دست می آید كه گفتار متقین، در چهارچوب شرع و عقل، انحصار یافته و به گونه ای است كه زمان، مكان و انگیزه ی گفتن، پیش بینی و مشخص می شود و گفتن به موقع و بجا حتمی و غیر قابل انكار خواهد بود. معیار خوبی و زیبایی سخن، در این است كه مورد افاده و استفاده، قرار گیرد، تا از بیهوده گویی اجتناب شود. با توجه به اصل حسن و قبح در ذات كلام، گفتار نیز، مانند رفتار و دیگر چیزها، دارای كمیت و كیفیت است. ستایش یا مذمت را، با توجه به این اصل، می توان در كیفیت سخن، لحاظ نمود و نه در كمیت آن، اگر كلام پر فایده باشد، ممدوح است، اگر چه اندك و كوتاه باشد، آری كمیت و مقدار بالا، بر حسن و زیبایی آن می افزاید و اگر لغو و بی فایده باشد، مذموم و ناپسند است كه این نیز، باز هم به جهت كیفیت آن است نه كمیت آن. تنها كمیت در كلام مذموم، قبح و ناپسندی آن را افزایش می دهد. غزالی در احیاءالعلوم، بیست و سه آفت برای سخن گفتن نقل می كند كه همه ی آنها با كیفیت كلام، ارتباط دارد نه كمیت آن. ناگفته نماند كه در سخنان پیامبران و رهبران معصوم علیه السلام این معیار وجود ندارد زیرا آنجا هر چه هست، زیباست. كتابهای دینی كه حاوی گفتار و بیانات پیشوایان دینی است، این حقیقت را نشان می دهد و گاهی آنچنان زیبا و پسندیده است كه در شرح و توضیح آنها، دانشمندان كتابهای پرحجم و مستقل نوشته اند و عموما از حسن، زیبایی، مفید و سودمند بودن آنها حكایت [صفحه 80] می كنند.
صواب، به معنای: راست، درست، حق، مقابل خطا، رای صواب، وجه صواب، لایق و سزاوار است. صواب گفتن: یعنی درست گفتن، صحیح گفتن، به واقع گفتن، به حقیقت گفتن و تسدید است. اصابه: مقابل خطا گفتن است.
صفحه 79، 80.